Toksoplazmoza w ciąży – objawy, leczenie, bezpieczeństwo, IgG

Zarażona toksoplazmozą osoba zazwyczaj nawet nie wie, że przechodzi infekcję. Choroba jest niegroźna i mija zazwyczaj bezobjawowo. Może jednak stanowić zagrożenie dla płodu, jeżeli zachoruje na nią kobieta w ciąży. Dlaczego toksoplazmoza w ciąży jest niebezpieczna? Jakie badania wykonać? Co zrobić, by uniknąć zakażenia toksoplazmozą w ciąży? Czy dziecko zakażone toksoplazmozą w łonie matki można wyleczyć?

Zakażenie toksoplazmozą – jak do niego dochodzi ?

Szacuje się, że 30-75 % populacji na świecie jest zarażonych toksoplazmozą. Choroba wywoływana jest przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Infekcja może wywoływać objawy podobne do grypy:

• podwyższona temperatura, 
• powiększenie węzłów chłonnych, 
• ból gardła, 
• ogólne osłabienie. 

W większości przypadków mija jednak bezobjawowo i nie niesie za sobą żadnych powikłań. Nie jest groźna, a po przejściu infekcji organizm ludzki nabiera, w większości przypadków, wystarczającej odporności przed nawrotem choroby.

Dlaczego zatem kobiety w ciąży powinny być badane w kierunku toksoplazmozy, a sama choroba jest ukazywana jako wyjątkowo groźna?

Niestety, jeżeli dojdzie do pierwotnego zakażenia T.gondii przez kobietę w ciąży, może dojść do przeniknięcia pasożyta przez łożysko i zakażenia płodu. A to wiąże się z poważnymi powikłaniami dla dziecka i może nawet prowadzić do poronienia.

Toksoplazmozą może się zarazić na trzy sposoby:

1. drogą pokarmową – zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa, zjedzenie niedomytych owoców lub warzyw, picie niepasteryzowanego mleka, picie surowej wody; kontakt z odchodami kota zakażonego toksoplazmozą; kontakt z glebą np. w ogródku, praca w ziemi bez rękawic ochronnych.
2. drogą przezłożyskową – toksoplazmoza wrodzona, zakażenie dziecka w łonie matki, w czasie gdy kobieta przechodzi po raz pierwszy zakażenie pierwotniakiem,
3. przez transfuzję zakażonej krwi – wyjątkowo rzadka.

Toksoplazmoza w ciąży – powikłania i skutki

Niebezpieczeństwo dla dziecka jest największe na początku ciąży. Gdy do infekcji dojdzie w pierwszym trymestrze i pierwotniak przeniknie przez łożysko, toksoplazmoza wrodzona może skutkować zapaleniem siatkówki i naczyniówki oka, zwapnieniami śródmózgowymi oraz małogłowiem lub wodogłowiem (tzw. triada Sabina-Pinkertona). Zakażenie na wczesnym etapie ciąży może także prowadzić do obumarcia płodu lub śmierci noworodka krótko po urodzeniu na skutek wad wrodzonych. 

Zachorowanie przez przyszłą mamę w II trymestrze ciąży, niesie ze sobą ryzyko wad układu nerwowego i/lub problemów ze wzrokiem maluszka. Natomiast przechodzenie toksoplazmozy w III trymestrze, grozi problemami z wątrobą, śledzioną, może powodować żółtaczkę. Im wcześniej dojdzie do zakażenia tym ryzyko powikłań i wad wrodzonych u płodu jest większe. Ale im późniejszy wiek ciążowy, tym większa szansa na przeniknięcie pasożyta przez łożysko.

Oczywiście zarażenie się toksoplazmozą w ciąży nie oznacza jeszcze, że dojdzie do zakażenia dziecka. W większości przypadków, kobiety, które w ciąży przechodziły pierwotne zakażenie T.gondii rodzą zdrowe dzieci. W ok. 25 % dochodzi do transmisji pasożyta przez łożysko do płodu (200-400 przypadków wrodzonej toksoplazmozy rocznie). Niemniej jednak powikłania, choć rzadkie, mogą być groźne. Niestety mogą też ujawnić się po latach. Dlatego, badanie w kierunku toksoplazmozy jest badaniem zalecanym przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. 

Ryzyko zakażenia toksoplazmozą w ciąży – jakie podjąć środki ostrożności ?

Za głównych winowajców przenoszenia choroby uznawano zazwyczaj koty. Podstawowym źródłem zakażenia jest jednak spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa – 80% wszystkich przypadków zarażenia kobiet w ciąży. Dlatego przygotowując posiłki powinnaś zwrócić szczególną uwagę, by mięso zostało poddane odpowiedniej obróbce cieplnej. Lepiej zrezygnować z jedzenia tatara czy carpaccio. Nie należy próbować surowego mięsa mielonego przygotowując kotlety. Po krojeniu surowego mięsa należy dokładnie umyć ręce, nóż oraz deskę w gorącej wodzie z detergentem. Najlepiej też przeznaczyć na mięso osobną deskę (łatwą do wyparzenia np. szklaną), tak by nie kroić na niej później innych produktów spożywczych. Jeżeli zachowujesz podstawowe zasady higieny nie powinno dojść do zakażenia.  

Jeżeli jesteś posiadaczką kota, nie musisz pozbywać się go z domu na okres ciąży. Można się zarazić od kota, ale także od ptaków – są to jednak sporadyczne sytuacje. Kot może przechodzić toksoplazmozę tylko raz w życiu i zaraża wówczas przez 14 dni. Oocysty pasożyta, przez które może dojść do zakażenia, znajdują się w kocich odchodach. Inwazyjność osiągają dopiero po 72 godzinach, dlatego tak istotne jest codzienne sprzątanie i regularne wyparzanie kuwety. Możesz zbadać kota pod kątem toksoplazmozy (jest to jednak badanie dość kosztowne – cena ok. 200 zł). Przede wszystkim należy zachować środki ostrożności i podstawowe zasady higieny. Kot nie będzie chorował, jeśli nie będzie jadł surowego mięsa i będzie dostawał gotową karmę. Koty typowo domowe, które nie wychodzą z domu i nie polują na gryzonie – nie chorują. Należy myć ręce po zabawie ze zwierzakiem i używać gumowych rękawiczek przy czyszczeniu kuwety. Najlepiej na okres ciąży, w ogóle przekazać ten obowiązek innemu domownikowi.

By uniknąć zakażenia należy dokładnie myć owoce i warzywa przed jedzeniem. W restauracjach natomiast zamawiaj raczej gotowane warzywa niż surówki – nigdy nie ma pewności, czy produkty zostały należycie oczyszczone. Warto powstrzymać się także od spożywania niepasteryzowanego mleka – prosto od krowy. 

Będąc w ciąży powinnaś zrezygnować z picia surowej wody, a przebywając za granicą zawsze pić wodę butelkowaną. Przy pracach w ogrodzie zawsze należy zakładać ochronne rękawiczki, a po zabawie z dzieckiem w piaskownicy, należy dokładnie umyć dłonie.

Badanie w kierunku toksoplazmozy – cena i wyniki

Badanie w kierunku toksoplazmozy nie jest refundowane przez NFZ, niemniej jednak jest to badanie istotne. Warto przeprowadzić je już na etapie planowania ciąży. Przechodzona świeżo infekcja będzie przeciwskazaniem do starania się o maluszka. Cena jednorazowego sprawdzenia to ok. 60 zł. Badana jest próbka krwi na obecność przeciwciał przeciwko toksoplazmozie w klasie IgM, IgG oraz IgA w surowicy krwi. Przeciwciała IgM będą ujawniały się, gdy zachorowanie ma charakter świeży. Przeciwciała IgG są oznaką przechodzonej wcześniej infekcji. Duża rozbieżność między wynikami przeciwciał IgM oraz IgG może świadczyć o nawrocie choroby (co może nastąpić w przypadku osłabionej odporności np. u osób chorych na HIV). Określenie poziomu przeciwciał IgA jest natomiast potrzebne w rozpoznaniu toksoplazmozy u noworodków.

Jak interpretować wyniki badań w kierunku toksoplazmozy ?

IgM (-)  IgG (-)	Oba wyniki ujemne oznaczają całkowity brak odporności. Oznacza to, że przyszła mama nie przechodziła wcześniej zakażenia toksoplazmozą. Powinna zachować, więc szczególne środki ostrożności (czytaj: Ryzyko zakażenia toksoplazmozą w ciąży – jakie podjąć środki ostrożności ?). Lekarz powinien zalecić powtórzenie badania w kolejnych trymestrach ciąży.
IgM (+)  IgG (+)	Oba wyniki dodatnie to aktywna postać choroby. Należy podjąć leczenie. Jeżeli brak jest objawów lekarz może zalecić najpierw powtórzenie badania po 3 tygodniach.
IgM (+)  IgG (-)	To wynik nieswoisty. Może oznaczać przebytą niedawno infekcję, ale może to też być wynik sugerujący reakcję immunologiczną organizmu na zachorowanie. Dlatego badania powtarzane jest po upływie 3 tygodni. Jeśli wynik jest taki sam, uznaje się, że ciężarna nie przeszła toksoplazmozy. Ponowne badanie kontrolne zalecane jest po 3 miesiącach.
IgM (-)  IgG (+)	Podwyższone IgG oznacza nabycie odporności i przechodzenie infekcji w przeszłości. Jeżeli wynik jest wysoki wówczas lekarz zaleci ponowienie badania po upływie 3 tygodni. Jeżeli poziom IgG się nie zmienia wówczas lekarz ma pewność, że ciężarna nabyła odporność. Jeżeli wynik jest jeszcze wyższy niż poprzednio, oznacza to aktywną infekcję. Należy podjąć leczenie.

Wyniki badań powinny być zinterpretowane przez ginekologa. W razie potrzeby lekarz może zalecić dodatkowo przeprowadzenie badań w kierunku awidności (w celu określenia wieku przeciwciał). Pozwala ono określić, kiedy kobieta przechodziła zakażenie T.gondii, a co za tym idzie, czy nabyła odporność przed zajściem w ciążę. Wysoka awidność oznacza dawno przebytą infekcję i odporność na toksoplazmozę.

Leczenie toksoplazmozy

Jeżeli wyniki w kierunku toksoplazmozy wskazują na świeżą, aktywną postać zakażenia pasożytniczego kobiety w ciąży, nie oznacza to jeszcze, że pierwotniak przedostał się przez łożysko. Lekarz wprowadza leczenie antybiotykiem (najczęściej stosowane są spiramycyna, rowamycyna, pirymetamina i sulfadiazyna), który ciężarna powinna przyjmować naprzemiennie aż do rozwiązania. 

Leki nie zniwelują ryzyka przeniknięcia T.gondii przez łożysko, ale przeciwdziałają negatywnym skutkom, jakie niesie ze sobą wrodzona toksoplazmoza. W ciąży przeprowadzane jest także badanie USG, płynu owodniowego oraz badanie krwi płodowej, w celu stwierdzenia, czy nie doszło do transmisji pierwotniaka przez łożysko. Po urodzeniu noworodek obejmowany jest diagnostyką w kierunku toksoplazmozy. Przeprowadzane są badania serologiczne na obecność przeciwciał i obserwacja objawów klinicznych. 

W zdecydowanej większości przypadków, nawet 75-85 %, toksoplazmoza wrodzona jest tak samo, jak w przypadku toksoplazmozy nabytej, bezobjawowa. Skutki wrodzonej toksoplazmozy mogą ujawnić się po kilku dniach, miesiącach, a nawet latach.

Bibliografia:

• Ziemba J, Nowakowska-Głąb A, Wilczyński J i wsp: Ocena stanu wiedzy dotyczącej toksoplazmozy wśród ciężarnych, położnych, studentów medycyny i lekarzy położników . Med Pr. 2010
• Włodarczyk A., Lass A., Witkowski J., Toksoplazmoza w ciąży – fakty i mity, Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 4, 165–175

No tags for this post.