USG w ciąży – kiedy i jak często je wykonywać? Czy jest bezpieczne?

Technologia diagnostyczna zrobiła w ciągu pokolenia ogromny krok naprzód. Nasze mamy czy babcie mogły marzyć o zrobieniu badania USG w ciąży. Dzisiaj nie tylko dużo wcześniej znamy płeć i ilość dzieci, ale możemy wykrywać wiele poważnych schorzeń i wad genetycznych. Wiele z nich, jak wady serca, operuje się jeszcze w fazie prenatalnej! Oprócz wskazań zdrowotnych badanie USG 4D czy film z USG to pamiątka do rodzinnego albumu. Ogromną zaletą badań ultrasonograficznych jest ich bezpieczeństwo zarówno dla mamy, jak i dla maluszka.

Kiedy pierwsze USG, czyli podejrzenie ciąży

W momencie, kiedy podejrzewamy ciążę, zwykle pierwsze kroki kierujemy do apteki po test ciążowy. Współczesne testy są bardzo dokładne, więc standardowo w gabinecie usłyszymy od lekarza “Gratuluję, jest pani w ciąży. Tu jest skierowanie na USG.” 

Pierwsze USG wykonuje się metodą dopochwową. Służy głównie potwierdzeniu ciąży oraz zlokalizowaniu zarodka. Lekarz wykonujący badanie zwróci szczególną uwagę na to czy jest zlokalizowany wewnątrz czy poza macicą. Niestety ciąża pozamaciczna zagraża życiu kobiety i musi zostać usunięta.

Co jeszcze sprawdza pierwsze USG? Obecność, położenie, liczbę i kształt pęcherzyków ciążowych i zarodków. Każde dziecko jest zmierzone i ocenione pod względem nieprawidłowości, podobnie jak pęcherzyk żółtkowy. Od 40. dnia ciąży, czyli około 6-7. tygodnia słychać już bicie serca i widać pierwsze ruchy.

Oprócz malucha poddana ocenie jest także mama i jej narząd rodny. Lekarz sprawdza kształt i budowę macicy i szyjki oraz budowę przydatków. 

USG dopochwowe czy przezbrzuszne? Czy USG w ciąży jest bezpieczne?

We wczesnych etapach ciąży używa się sondy dopochwowej, która ma wyższą częstotliwość (7-7,5 Mhz) i mniej powłok ciała po drodze. Dzięki temu dużo wyraźniejszy jest obraz jajników oraz małego zarodka. W przypadku problemów z szyjką macicy jest też jedyną metodą obrazową. USG dopochwowe stosuje się zwykle do 12. tygodnia, ale można nawet do 20-21. tygodnia ciąży. Sondę przezbrzuszną używa się od 11. tygodnia. Dobór metody zależy od budowy macicy, ułożenia płodu i stopnia otyłości kobiety. 

USG to nieinwazyjne i bezpieczne badanie. Fale ultrasonograficzne to fale akustyczne, a każda tkanka ma inny współczynnik ich pochłaniania. Dzięki tym różnicom aparat może zobrazować wnętrze macicy na zasadzie echolokacji. Nawet Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) potwierdza, że USG nie ma żadnego negatywnego wpływu na organizm dziecka i kobiety. Poza tym fale ultrasonograficzne są wykorzystywane w przyrodzie przez na przykład nietoperze, ssaki wodne i ryby.

USG genetyczne między 11 i 14 tygodniem ciąży

Jest to pierwsze poważne badanie USG, gdzie bardzo istotny jest termin. Musi zostać wykonane przed ukończeniem 14. tygodnia, ponieważ tylko wtedy można ocenić przezierność fałdu karkowego. Popularnie nazywane jest USG genetyczne, ponieważ oprócz oceny rozwoju i rozmiarów płodu, ocenia się ryzyko wystąpienia chorób genetycznych jak zespół Downa, Pataua i Edwardsa.

Pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży dowiesz się:

• o dokładnym wieku ciąży i planowanym terminie porodu. Informacja ta jest istotna dla pań z nieregularną miesiączką lub takich, gdzie pojawiło się plamienie we wczesnym etapie ciąży.
• o wielkości swojego maleństwa, czyli długości ciemieniowo-siedzeniowej (CRL) od czubka głowy do pośladków.
• o kształtności i ilości kończyn górnych i dolnych, budowie tułowia i główki
• o prawidłowym rozwoju mózgu, kręgosłupa, żołądka i pęcherza moczowego.
• o budowie i częstości bicia serca (FHR), które powinno wynosić około 150-170 uderzeń na minutę
• o przezierności fałdu karkowego (NT), norma to 1-3 mm. Większy fałd, powyżej 2,5 mm może wskazywać na zespół Downa lub choroby serca i narządów wewnętrznych. Wtedy pacjentka zostaje skierowana na badania dodatkowe.
• o stanie macicy
• o ruchach dziecka

Dodatkowo sprawdzane są też:

• przepływ krwi w przewodzie żylnym (DV) między żyłą pępowinową i sercem. Jeśli jest nieprawidłowy może wskazywać na wady serca lub choroby genetyczne.
• brak kości nosowej (NB) jest kolejną wskazówką przy podejrzeniu zespołu Downa.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości pacjentka musi wykonać kolejne badanie płynu owodniowego pobranego poprzez amniopunkcję. Wskazówki z USG nie są jednoznacznym wyrokiem, ale pokazują podwyższone ryzyko urodzenia chorego dziecka. Ryzyko jest wyliczane na podstawie wieku kobiety. U 20-latki jest to stosunek 1:1600, w wieku 35 lat już 1:350, a u 40-latek nawet 1 do 100. Dopiero wyniki badań komórek z owodni są jednoznaczne.

USG połówkowe między 18 i 22 tygodniem ciąży

Gdy szczęśliwa przyszła mama jest już w połowie ciąży nadchodzi czas na kolejne USG – połówkowe. Wykonuje się je między 18. i 22. tygodniem ciąży, najczęściej przezbrzusznie, chociaż zdarzają się jeszcze badania dopochwowe. 

Na USG połówkowym poznamy rozwój:

• głowy, twarzy i mózgu
• kośćca – kręgosłupa, kończyn, żeber
• narządów wewnętrznych – płuc, żołądka, jelit, pęcherza moczowego i nerek
• serca

W połowie ciąży można już określić płeć dziecka. Powtórnie ocenia się przybliżony wiek i masę płodu. Różnice w wieku mogą dochodzić do 2-3 tygodni, a w masie do 10%.

Dla lekarza ważne jest położenie łożyska i szyjki macicy, a także ilość płynu owodniowego. Najczęstsze nieprawidłowości to mało- lub wielowodzie oraz przedwczesne rozwarcie szyjki macicy. Wtedy zalecany jest oszczędniejszy tryb życia i regulacja przyjmowanych płynów.

USG między 28 i 32 tygodniem ciąży

Ostatnie obowiązkowe USG wykonuje się w trzecim trymestrze pomiędzy 28. a 32. tygodniem ciąży. Podobnie jak w USG połówkowym ocenia się rozwój płodu i jego położenie. Dodatkowo zaznacza się pozycję w macicy. 

Rozbieżności względem wieku i masy są jeszcze większe niż przy poprzedniej wizycie.

USG a NFZ, czyli ile jest refundowane

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne za minimalną ilość badań uznaje trzy. Tyle też refunduje oficjalnie NFZ. Najczęściej jednak darmowe jest pierwsze badanie stwierdzające ciążę i ostatnie USG przed porodem. Realnie każda pacjentka jest przebadana cztery-pięć razy. 

Czasem zdarza się, że za nadmiarowe USG będziemy musiały zapłacić. W zależności od miasta i gabinetu są to kwoty rzędu 100-250 zł. Jeszcze więcej trzeba wydać za USG 3D i 4 D – około 200-300 złotych. 

Mówimy oczywiście o ciąży, która przebiega bez komplikacji. W razie powikłań zlecenie USG może być częstsze, aby dokładnie monitorować stan dziecka. NFZ sfinansuje wtedy też inne badania dodatkowe jak na przykład echo serca. Częściej z badań muszą korzystać kobiety z nadciśnieniem i cukrzycą oraz w ciąży mnogiej.

USG 3D i USG 4D

W ostatnich czasach modne staje się zrobienie kolorowego zdjęcia (USG 3D) lub filmu (USG 4D) swojemu maluszkowi jako rodzinnej pamiątki. Na pewno takie materiały i podgląd dziecka jeszcze przed porodem umacniają więzi rodziców do malucha. 

USG 3D to także okazja dla lekarza na dokładniejsze przyjrzenie się dziecku. Klasyczny obraz dwuwymiarowy jest zniekształcony przez powłoki i narządy przyszłej mamy. Jest też obrazem “live”, czyli dziecko widać jedynie od strony, gdzie jest sensor. W USG 3D można wynikowy portret obracać w dowolnym kierunku i dostrzec nieprawidłowości, których na USG 2D nie widać. Można również do niego wracać i analizować w późniejszym czasie. Daje także dokładniejszą odpowiedź o istnieniu kości nosowych, a co za tym idzie część kobiet unika inwazyjnej amniopunkcji.

Technologia USG 4D jest jak na razie na tyle nowa, że nie stwierdzono jej większej przydatności niż USG 3D. 

Inne badania w ciąży – echo serca i USG Doppler

W razie wątpliwości lub wskazań medycznych ciężarna może zostać skierowana na dodatkowe badania podobne do klasycznego USG. Pierwsze z nich to echo serca, wykonywane zwykle około 18.-22. tygodnia. Jest to bardzo dokładne badanie serduszka, na sprzęcie o dużo większej rozdzielczości. W czasie echa serca ocenia się budowę narządu, prawidłowość rytmu, wykrywa wady serca lub zastawek. 

Drugi rodzaj badania dodatkowego ultrasonograficznego jest USG Dopplerowskie. Przeprowadza się je w trzecim (czasem drugim) trymestrze, tylko u pań z nieprawidłowym przebiegiem ciąży. Ocenia przepływ krwi, a co za tym idzie natlenienie i odżywienie dziecka. Aparat Dopperowski zwiększa temperaturę w macicy, co może mieć wpływ na płód, jako jedyne z badań USG. Niektóre z nowoczesnych aparatów USG mają wbudowany moduł dopplerowski, który jest bezpieczny.

Kiedy widać ciążę na USG i wsparcie taty przy badaniu

Najwcześniej zarodek widać w 5.-6. tygodniu ciąży, ma on zaledwie 2-3 mm. W 6.-7. tygodniu pojawia się słyszalne bicie serca. Płeć można określić najwcześniej w 14. tygodniu ciąży, ale wiele zależy od ułożenia płodu i doświadczenia lekarza. Więcej pewności uzyskamy przy badaniu połówkowym. Może się jednak zdarzyć, szczególnie przy ciąży mnogiej, że narządy płciowe będą zasłonięte i niejednoznaczne prawie do samego porodu. 

Przy każdej wizycie u ginekologa i badaniu USG może być obecna osoba towarzysząca, jeśli pacjentka wyrazi takie życzenie. Zwykle jest to tata lub przyszli dziadkowie dziecka. Wsparcie partnera jest istotne dla dobrego samopoczucia kobiety, ale nie jest obligatoryjne. Jeśli tata jest zapracowany i ma do wyboru towarzyszenie tylko przy jednym badaniu, najczęściej wybiera to w połowie ciąży. Na USG połówkowym zobaczy płeć i całkiem już rozpoznawalny kształt płodu. 

źródła:

• Chołubek G. red., Ultradźwięki w położnictwie – bezpieczeństwo coraz większe?, Zdrowie Publiczne nr 122, 2012, str. 100-103
• Zespół Downa a wiek rodziców. Wywiad z genetykiem dr hab. Robertem Śmiglem, www.mamotoja.pl , data dostępu: 21.05.2018

No tags for this post.