Jan Brzechwa – Akademia Pana Kleksa – rozdział 22

Follow me

Jan Brzechwa – Akademia Pana Kleksa – rozdział 22 PRZYLĄDEK APTEKARSKI

Punktualnie o godzinie piątej czasu śniadaniowego poderwał marynarzy doniosły głos:
– Pobudka! Wstać!
Gdy załoga wyległa na pokład, pan Kleks rozczesał palcami brodę i uroczyście oznajmił:
– Kapitanie! Marynarze! Bajdoci! Za chwilę ujrzycie na widnokręgu zbliżający się
trójmasztowiec. Nie ustaliłem jeszcze, pod jaką płynie banderą. Znam wielu kapitanów żeglugi
dalekomorskiej. Trójmasztowiec najprawdopodobniej przyjmie nas na swój pokład i będziemy
szczęśliwie kontynuować naszą wyprawę. Atrament przede wszystkim! Spocznij!

Po tym przemówieniu załoga dostała swoją porcję odżywczych pastylek, popiła resztą wody i
oddała się zwykłym zajęciom. Morze było spokojne i gładkie jak jezioro. Śpiewające ryby od czasu
do czasu wysuwały na powierzchnię owalne pyszczki i wtedy rozlegały się ciche dźwięki,
przypominające bzykanie komarów lub tony pozytywki.

Zgodnie z zapowiedzią pana Kleksa, po pewnym czasie na tle tarczy wschodzącego słońca
ukazały się trzy rozpięte żagle, połyskujące bielą i srebrem.
Marynarze pobiegli na dziób statku i wrzeszczeli wniebogłosy, wymachując rękami:
– O, hej! SOS! Cip, cip, cip! Na pomoc!

Pan Kleks przerwał te niepoczytalne okrzyki i zarządził zbiórkę. Kazał marynarzom ustawić się
w piramidę, wdrapał się na jej szczyt i w milczeniu zaczął wpatrywać się w dal. Wszyscy znamy
doskonale wynalazczość wielkiego uczonego. Tym razem pan Kleks zrobił zeza do środka i
skrzyżował spojrzenia, dzięki czemu podwoił siłę wzroku. Po chwili Bajdoci usłyszeli jego urywane
słowa:
– Widzę… Na pokładzie uwijają się postacie w bieli… Bandera… Nie mogę dojrzeć… Tak, tak!
Teraz widzę… Trupia główka. Muszę przyjrzeć się dokładniej… Rzeczywiście… Trupia główka…
Rozumiem… Statek korsarski… Wezmą nas do niewoli i będą żądali okupu… Nie trząść się, do stu
piorunów! Nie ja pierwszy stanę się jeńcem korsarzy… Przed wiekami spotkało to samo Juliusza
Cezara… Który tam się kiwa? Nie bać się! Ambroży Kleks jest z wami… Co?… Nie wiecie, kto to był
Juliusz Ce…

Zdania tego, niestety, pan Kleks nie zdołał dokończyć. Marynarzy obleciał nagle taki strach, że
piramida zachwiała się, a nasz uczony runął przez burtę do morza i zniknął w topieli. Niebawem
jednak wypłynął na powierznię, wypuszczając z ust fontanny wody jak wieloryb. Obok niego zjawiły
się nagle dwie ryby–piły.

– Przepiłują go! – wrzasnął rozpaczliwie bosman Terno.
– Człowiek za burtą! – krzyknął kapitan stosownie do obowiązujących przepisów.
Ale zanim ktokolwiek zdążył rzucić się na ratunek, pan Kleks ze zwinnością wprawnego
jeźdźca wskoczył na grzbiet jednej z ryb, chwycił ją za płetwy i zmusił do przebicia piłą drugiego
napastnika. Następnie podpłynął do statku, kazał spuścić żerdź i wdrapał się po niej na pokład.
– Nie ma nic zdrowszego niż kąpiel morska – oświadczył wesoło.
Tymczasem trójmasztowiec zbliżył się już na tyle, że można było rozróżnić na nim
poszczególne postacie, odziane w białe kitle.
– Wyglądają jak lekarze albo sanitariusze – zauważył kapitan.
– Dostrzegam wyraźnie nazwę statku! – zawołał Ambo.
– Nie drzyj się, bo mi bębenki w uszach popękają – skarcił go pan Kleks. – Od dawna widzę
napis na kadłubie. Statek nazywa się „Pigularia”.

Gdy trójmasztowiec podpłynął na odległość głosu, kapitan przy pomocy ramion
zasygnalizował:
– Potrzebujemy pomocy. Czy jesteście statkiem korsarskim?
Z „Pigularii” człowiek w białym kitlu odpowiedział machając dwiema chorągiewkami:
– Jesteśmy okrętem flagowym najmiłościwiej nam panującego magistra Pigularza II udzielnego
Prowizora Przylądka Aptekarskiego i Obojga Farmacji. Przyjmiemy was na pokład „Pigularii”.
Trzymajcie się nawietrznej strony. Zaczynamy manewrować. Podpływamy!
– Niech żyje Pigularz II! – zawołał kapitan.
– Niech żyje! – podchwycili Bajdoci.
– Rozumiem – rzekł po namyśle pan Kleks. – Trupia główka to znak używany przez aptekarzy
do oznaczania leków trujących i niebezpiecznych. Z korsarzami łatwiej byłoby się dogadać. Ale
trudno, nie mamy wyboru.
„Pigularia”, korzystając z łagodnej bryzy, zbliżyła się do statku Bajdotów i oparła się burtą o
burtę.

– Przesiadamy się – powiedział pan Kleks, po czym pierwszy dał susa na pokład
trójmasztowca. Za nim gęsiego ruszyła załoga beczki, a na końcu kapitan. Po chwili rządowa dziupla
Parzybrodów, pusta i żałosna, samotnie kołysała się na falach.
Na „Pigularii” naszych podróżników przyjęto nader uprzejmie. Obie załogi ustawiły się na
pokładzie naprzeciwko siebie i obaj kapitanowie statków oddali sobie należne honory. Pan Kleks
stał z boku i bacznie przyglądał się ceremonii. Wszyscy poddani Pigularza II odziani byli w czyste
białe kitle. Twarze ich zdobiły wąsiki i krótkie bródki, przystrzyżone w kształcie klina. Bił od nich
ostry zapach ziół leczniczych.

Po zakończeniu wstępnej prezentacji na pokład wszedł paradnym krokiem Pierwszy Admirał
Floty w pióropuszu na głowie i w kitlu ozdobionym złotymi galonami. Skłonił się przed panem
Kleksem i rzekł po łacinie:
– Jestem Alojzy Bąbel, wychowanek słynnej Akademii Ambrożego Kleksa.
Zagrzmiały trąby, rozległy się hymny Bajdocji oraz Obojga Farmacji, a także prywatny hymn
naszego uczonego. On sam stał dumnie wyprostowany, z wypiętym brzuchem. Gdy przebrzmiały
hałaśliwe dźwięki hymnów, powiedział wzruszonym głosem:
– Jam jest Ambroży Kleks.

Pierwszy Admirał Floty objął go za szyję i serdecznie ucałował w obydwa policzki.
– Pamiętam cię – powiedział z uśmiechem rozrzewnienia pan Kleks. – Pewnego dnia za karę
odkręciłem ci głowę, nogi oraz ręce i zamknąłem w walizce. Dawne to czasy, mój drogi Alojzy.
– Panowie – zawołał Pierwszy Admirał Floty – zajmijcie się naszymi gośćmi! Panie
profesorze, proszę wyświadczyć mi zaszczyt i zjeść ze mną obiad.
Po tych słowach ujął pod ramię pana Kleksa i poprowadził go do kajuty admiralskiej. Tam
każdy z nich opowiedział swoje dzieje, jako że nie widzieli się od lat trzydziestu. W toku rozmowy
pan Kleks dowiedział się o założonym przed pół wiekiem państwie farmaceutów, które zaludniono
aptekarzami z różnych krajów. Obecnie, pod berłem Pigularza II, opracowywane są wszelkie
najnowsze leki: pigułki, krople, maści i mikstury, w które Przylądek Aptekarski zaopatruje apteki i
drogerie całego świata.

– Ale my tu sobie gadu, gadu, a tymczasem obiad stygnie – rzekł wreszcie Pierwszy Admirał
Floty. – Steward! Proszę podawać.
Obiad, którym uraczono pana Kleksa, składał się z dań nader osobliwych. Po zupie z dziurawca
podano bitki z aloesu w sosie rumiankowym oraz sałatę z kwiatu lipowego, a na deser racuszki z
siemienia lnianego polane sokiem miętowym. Na zakończenie obiadu wniesiono napój ze skrzypu i
szałwii. Po obiedzie Pierwszy Admirał Floty zapalił papierosa dla astmatyków, zaciągnął się kilka
razy i rzekł:
– Wracamy właśnie z podróży dookoła świata. Sprzedaliśmy nasze leki, a zakupiliśmy zioła
lecznicze, które stanowią wyłączne pożywienie naszej ludności. Są zdrowe i bardzo smaczne.
Nieprawdaż, panie profesorze?
– Hm… tak… owszem… – odparł uprzejmie pan Kleks zapijając cierpkim napojem gorycz
pozostałą w ustach po obiedzie.

Jak przystało na człowieka dobrze wychowanego, wyraził uznanie dla admiralskiej kuchni, ale
jednocześnie ze smutkiem pomyślał o Bajdotach. Pogardzana przez nich zupa szczawiowa mogłaby
dziś uchodzić za przysmak iście królewski.
Miłą pogawędkę starych znajomych przerwał kapitan „Pigularii”, meldując Pierwszemu
Admirałowi Floty, że widać już brzegi Przylądka Aptekarskiego i Obojga Farmacji.
– Wyjdźmy na pokład – zaproponował pan Kleks, albowiem dusił go dym z papierosów dla
astmatyków.

Istotnie, trójmasztowiec szybko zbliżał się do portu. Na odłegłym wzgórzu widniało miasto.
Szklane budowle połyskiwały w promieniach zachodzącego słońca.
Bajdoci nie ukrywali obrzydzenia i straszliwie wykrzywiali się na wspomnienie obiadu. Całe
szczęście, że nikt z gospodarzy nie rozumiał ich języka. Oficerowie, a także marynarze „Pigularii”
mówili wyłącznie po łacinie.

W pewnej chwili orkiestra zagrała tusz. Trójmasztowiec majestatycznie wpłynął do portu.
Stolica państwa zabudowana była długimi szklanymi pawilonami, które na podobieństwo
gwiazdy zbiegały się przy centralnym placu. Stał na nim pomnik Magistra Pigularza I, założyciela
miasta i odkrywcy witamin. W pawilonach wytwarzano leki, natomiast izby mieszkalne znajdowały
się w podziemiach. Zresztą ludność Przylądka Aptekarskiego wynosiła zaledwie 5555 osób, w tym
555 kobiet. Resztę stanowili mężczyźni. Dzieci w ogóle nie było. Magister Pigularz II wynalazł
tabletki odmładzające, dzięki którym ludność utrzymywała się stale i niezmiennie w tym samym
wieku. Dlatego też zmiana pokoleń stała się zbędna, a dzieci – niepotrzebne. Ludności ani nie
ubywało, ani nie przybywało.

Okazało się jednak, że tabletki odmładzające są ściśle strzeżone, a sekret produkcji znany jest
wyłącznie władcy tego kraju.
– Czemu nie chcecie swym wynalazkiem uszczęśliwić ludzi na całym świecie? – zapytał pan
Kleks jednego z dygnitarzy Obojga Farmacji.

– To całkiem proste – odrzekł zagadnięty. – Nie chcemy, aby również w innych krajach dzieci
stały się niepotrzebne. Świat bez dzieci byłby smutny jak nasz przylądek.
Mówiąc to, dygnitarz połą kitla otarł łzę i ciężko westchnął.
Wróćmy jednak do Pierwszego Admirała Floty.
Po przybyciu do stolicy zaprowadził on niezwłocznie pana Kleksa do pałacu Magistra
Pigularza II. Był to władca smutny i poważny. Jego biały kitel zdobiły haftowane złotem godła
aptekarskie, a na głowie spoczywał wieniec z liści senesowych. W dłoni, zamiast berła, trzymał
wielki termometr do mierzenia temperatury.

– Miło mi powitać tak słynnego uczonego – przemówił Pigularz II. – Pozwól, czcigodny gościu,
że na dowód szczególnego wyróżnienia osobiście zmierzę ci temperaturę.
Mówiąc to, wsunął panu Kleksowi termometr pod pachę.
– Trzydzieści siedem i jeden… Ochmistrzu, proszę poczęstować naszego gościa aspiryną i dać
mu do popicia wywar z kwiatu dziewanny.
Po wychyleniu tej zwyczajowej czary przyjaźni Pigularz II w otoczeniu świty udał się z panem
Kleksem na zwiedzanie miasta. Na pałacowym dziedzińcu dołączyli do nich pozostali bajdoccy
goście.

Gdy stanęli na centralnym placu, Udzielny Prowizor poinformował, że plac ten nosi nazwę
Obojga Farmacji, stosownie do podziału leków na stałe i płynna. Następnie wskazał termometrem
szklane pawilony i udzielił dalszych wyjaśnień:
– W każdym pawilonie wytwarza się określoną kategorię leków. W tym oto wyrabiamy krople,
poczynając od walerianowych, a kończąc na kroplach do oczu. W następnym produkujemy oleje –
rycynowy, lniany, kamforowy i tym podobne. W następnym – maści i smarowidła. Dalej – wywary z
ziół. W tym najwyższym gmachu w kształcie młyna przyrządzamy proszki w stanie sypkim. W
następnym pigułki, pastylki i tabletki. W tamtym zaś – cukierki ślazowe i eukaliptusowe od kaszlu. I
tak dalej, i tak dalej. Wejdźmy jednak do środka.

Oszklone drzwi pawilonu rozwarły się na oścież i cały orszak znalazł się w ogromnej hali,
gdzie kilkadziesiąt kobiet zajętych było rozlewaniem do buteleczek różnokolorowych specyfików,
wywarów i mikstur.
Wszystkie te kobiety były w jednakowym wieku, miały na sobie białe kitle i wyglądały tak
samo jak mężczyźni. Różniły się od nich jedynie tym, że nie miały zarostu.
Podczas gdy goście zwiedzali pawilon i oglądali najnowsze urządzenia, młodsza służba
farmaceutyczna roznosiła na tacach napoje ziołowe. Bajdoci krzywili się nieprzyzwoicie. Tylko pan
Kleks dla ratowania sytuacji wychylał jedną szklankę po drugiej i udawał ukontentowanie. Nagle w
oczach jego pojawił się czerwony błysk, co wskazywało na wielkie wzburzenie uczonego. Roztrącił
otaczających go Bajdotów, podbiegł do jednej z tac i porwał stojącą na niej szklankę.
– Mam… Mam to, czego szukałem! – krzyknął głośno.

Szklanka wypełniona była po brzegi granatowoczarnym płynem.
– Atrament! – wołał pan Kleks. – Prawdziwy atrament! Podajcie mi papier i pióro!
– Niestety – rzekł Pierwszy Admirał Floty. – Jest to wywar z korzenia siedmioróżdżki.
Wygląda jak atrament, ale brak mu trwałości. Posiada bowiem tę właściwość, że po ochłodzeniu
ulatnia się i znika.
Mówiąc to, wziął szklankę z rąk pana Kleksa i całą jej zawartość wylał na kamienną posadzkę.
Gorący płyn rozlał się czarną strugą, ale już po chwili uniósł się w górę w kształcie granatowej
mgiełki, po czym zniknął nie pozostawiając najmniejszego śladu.
– Niech diabli porwą wszystkie siedmioróżdżki – jęknął pan Kleks. – A wy, farmaceutyczne
mądrale, czym piszecie? Mlekiem? Czy może wodą?

Nikt nie spodziewał się takiego wybuchu gniewu. Zresztą pan Kleks natychmiast się
zreflektował, stanął na jednej nodze i w tej skromnej pozycji prosił gospodarzy o przebaczenie.
– Powiedz, Alojzy, mój dawny uczniu, czym piszecie? – zapytał już całkiem spokojnie.
– W ogóle nie piszemy – odparł Pierwszy Admirał Floty. – Pisanie jest godne gryzipiórków,
lecz nie farmaceutów. Po prostu każdy z nas w swoim dziale zna na pamięć tysiąc dwieście recept. I
to nam wystarcza.

Pan Kleks błyskawicznie pomnożył 5555 przez tysiąc dwieście.
– Sześć milionów sześćset sześćdziesiąt sześć tysięcy – oświadczył z podziwem. – To
rzeczywiście wystarczy.
– Ochmistrzu – rzekł Pigularz II – proszę poczęstować naszych gości chininą i dać im do
popicia nalewkę na agawie.

Podczas gdy roznoszono tace, Pierwszy Admirał nachylił się do ucha pana Kleksa i rzekł
poufnie:
– Czcigodny profesorze… Jesteśmy genialnymi farmaceutami, ale brak nam doświadczonych
marynarzy. Chciałbym zwerbować pięciu Bajdotów do mojej floty. Proszę mi w tym dopomóc.
– Chyba zwariowałeś, Alojzy – żachnął się pan Kleks. – Spójrz na ich wykrzywione twarze i
zapadnięte brzuchy… Pozdychaliby jak muchy na tych waszych ziółkach… Do takiego wiktu trzeba
zaprawiać się od dziecka. Wybij to sobie z głowy, Alojzy.

I gniewnie prychając wielki uczony odwrócił się plecami do swego wychowanka na znak, że
nie zamierza więcej na ten temat rozmawiać. Gdyby się nie był odwrócił, dostrzegłby na twarzy
Pierwszego Admirała wyraz takiej złośliwości i szyderstwa, że na pewno miałby się od tej chwili na
baczności.
Istotnie, trudno jest uwierzyć w to, co stało się potem.

Pod wieczór pan Kleks postanowił opuścić Przylądek Aptekarski i wyruszyć w dalszą drogę.
Ale wtedy okazało się, że pięciu Bajdotów zniknęło jak kamfora. Długotrwałe poszukiwania nie dały
rezultatu.
– Proszę mnie zaprowadzić do Udzielnego Prowizora – zażądał wreszcie pan Kleks.
– Udzielny Prowizor, Magister Pigularz II, nie chce być nadal niepokojony przez
cudzoziemców, którzy nie potrafili ocenić jego gościnności – oświadczył Pierwszy Admirał z
szyderczym uśmiechem.
– Co to wszystko znaczy? – krzyknął groźnie pan Kleks. – Proszę o natychmiastowe
wyjaśnienie. Znów zaczynasz swoje dawne sztuczki, Alojzy!
– Tak, tak! Zaczynam! – zawołał zuchwale Alojzy Bąbel. – Chce pan zobaczyć swoich
zaginionych Bajdotów? Zaraz ich panu pokażę.

Z tymi słowy pociągnął pana Kleksa gwałtownie za połę surduta i tłumiąc śmiech, zaprowadził
do podziemnych pomieszczeń. Z głębi korytarza dobiegał płacz niemowlęcia.
Pierwszy Admirał Floty pchnął jedne z drzwi i oczom pana Kleksa przedstawił się niezwykły
widok. Na szerokim łóżku leżało pięcioro niemowląt w powijakach. Cztery ssały smoczki, a piąte
wydzierało się wniebogłosy.
– Oto pańscy Bajdoci – rzekł z szatańskim chichotem Pierwszy Admirał. – Będą się zaprawiali
od niemowlęctwa do naszego wiktu. Zgodnie z pańskim życzeniem, cha–cha–cha! Dostali dobrą
porcję odmładzających pastylek! Nie żałowałem im! Nieźle ich odmłodziłem, co?! Cha–cha–cha!…
Pan Kleks w osłupieniu przyglądał się niemowlętom. Rozpoznał w nich swoich towarzyszy,
gdyż rysy twarzy zostały nie zmienione. Ten płaczący to był kapitan! Obok leżał bosman Terno, dalej
Ambo i jeszcze dwaj marynarze.

– Słuchaj, Alojzy – rzekł pan Kleks zduszonym głosem, od którego można było dostać gęsiej
skórki. – Słuchaj, Alojzy, zawsze byłeś zakałą mojej Akademii. Teraz widzę, że stałeś się zakałą
ludzkości! Tym razem udało ci się wystrychnąć mnie na dudka. Ale ja wymyślę taką sztuczkę, że
zostaną z ciebie trociny! Rozumiesz?! Tro–ci–ny! Zapamiętaj to sobie, Alojzy Bąbel!
Po tych słowach pan Kleks odwrócił się, opuścił pokój i ruszył korytarzem w stronę wyjścia.
Gonił go chichot Alojzego i urywane wykrzykniki:
– Stara purchawka!… Nadęta ropucha, cha–cha–cha!…
Nad miastem zapadła noc. Oszklone pawilony jaśniały światłami. Pan Kleks pobiegł na plac
Obojga Farmacji, gdzie Bajdoci, zbici w gromadę, siedzieli na gołej ziemi. Prócz nich na placu nie
było nikogo.

– Głowy do góry! – zawołał pan Kleks. – Opuszczamy ten zwariowany kraj! Ruszamy w głąb
lądu! Przyszłość przed nami! Straciliśmy wprawdzie pięciu towarzyszy, ale jest nas jeszcze
dwudziestu dwóch. Za mną!
Ten wielki człowiek nigdy nie tracił nadziei. Wysunął do przodu swoją rozłożystą brodę i
pewnym krokiem pomaszerował w przepastne mroki nocy. Miał bowiem taki dar, że widział w
ciemności. Za nim, po omacku, wlekli się wygłodniali i znękani marynarze.
Postać pana Kleksa olbrzymiała w migotliwym świetle gwiazd.
Tak, moi drodzy. To był człowiek naprawdę niezwykły.